Tàu Vịnh Xanh được thiết kế cao hơn chuẩn, nhưng không có thiết bị phát tín hiệu tự động, cơ quan giám sát không phát hiện sớm khi tàu bị ngắt GPS.
Tàu Vịnh Xanh 58 kiết 46 hành khách và 3 thuyền viên ném ghen Bãi Cháy, tỉnh Quảng Ninh lúc 12h55 ngày 19/7, đến 13h30 khi gần treo Đầu Gỗ thì được giông gió xủ bé úp, tất cả người trên tàu thả xuống biển. Đến 14h05, tàu mất kết nối GPS. Vị trí cô gái cách yên Tuần Châu hơn một km, cách đất liền ba km.
Tại cuộc họp chiều 20/7, đại tá Hoàng Văn Thuyết, Chính sản Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Ninh, cho biết 15h30 đơn vị tiếp tục nhận tin báo tai nạn đầu tiên, tức sau hai tiếng phổ biến ra sự cố và sau 10 phút đã phát triển tàu nghiên cứu tới hiện trường. Lý do cứu hộ cứu chậm, theo đại thuyết là sau khi cô tàu, trời xuất hiện mưa đá, giông gió tiếp tục đến khoảng 15h nên thông tin tai nạn được báo chậm.
Chưa được phát hiện sớm và hỗ trợ, nạn nhân tàu Vịnh Xanh 58 tự nghiên cứu nhau. Nhiều người mắc kẹt trong tàu, được nhiều người khác nghiên cứu ngoài nhưng kiệt sức và tử vong. Thống kê đến chiều nay, 37 người đã tử vong, 2 người mất tích, 10 người được cứu sống. Năng lượng vẫn đang tìm kiếm lại 2 người bị mất tích.
Thiết kế, tiêu chuẩn tàu đã đáp ứng yêu cầu cứu trợ nạn?
Theo chứng nhận đăng ký phương tiện thủy nội địa do Sở Giao thông vận tải (nay là Sở xây dựng) tỉnh Quảng Ninh cấp, tàu Vịnh Xanh 58 được đóng cửa năm 2015, dài 24 m,rộng 6 m, tải trọng 12 tấn, công suất qua 48 hành khách. Tháng 1/2025, tàu được cấp chứng nhận An toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phương tiện thủy nội địa.
Ông kiểm tra định tàu, Phó giám đốc Công an tỉnh Cù Quốc Thắng, đến hết năm 2026. Vịnh Xanh 58 cũng đã gắn GPS, thiết bị xác định vị trí con tàu, theo chỉ đạo của UBND tỉnh Quảng Ninh.
Lực lượng tìm kiếm đang buộc dây, tìm cách xoay tàu để tìm người mắc kẹt bên trong. Ảnh: Xuân Hòa
Trả lời báo chí chiều 20/7, ông Bùi Hồng Minh, Phó giám đốc Sở Xây dựng Quảng Ninh, khẳng định theo quy định của địa phương, tàu du lịch trên vịnh Hạ Long phải có quy chuẩn an toàn cao hơn quy chuẩn quốc gia gia, thực tế 100% tàu đã đạt được. Vịnh Xanh 58 có hệ số an toàn ổn định 2,3 (quy chuẩn là 1).
Tàu thiết kế cao hơn chuẩn, nhưng khi gặp sự cố, ngắt kết nối GPS thì lại không thể phát tín hiệu tự động. TS Phạm Hà, CEO Lux Group, đơn vị sở hữu chuỗi du thuyền sang trọng ở Nha Trang, Lan Hạ, cho biết khi mất tín hiệu GPS, thuyền trưởng có hai cách để phát cảnh báo về cơ quan quản lý là phát tín hiệu qua bộ điều khiển hoặc nhấn nút hệ thống nhận dạng tự động AIS cạnh khả năng lái. Nếu xảy ra sự cố bất ngờ, thuyền trưởng hoặc thành viên thủy thủ không phản hồi thì chưa có cơ chế cảnh báo tự động. Đây là một ổ gà trong thiết kế tàu du lịch.
Về giải pháp, một công việc chuyên nghiệp trong ngành thông tin hàng hải cho rằng sẽ cảnh báo sự cố sớm và tự động cần có thiết bị chuyên dụng giống như đèn hiệu vô tuyến chỉ báo vị trí khẩn cấp (EPIRB) mà tàu biển thường gắn. Thiết bị này sẽ tự động được kích hoạt khi tàu chìm, nổi lên mặt nước và phát tín hiệu cứu qua vệ tinh trực tiếp tới các trung tâm nghiên cứu. “Nếu được trang bị, có thể năng lực đã được cảnh báo ngay khi tàu Vịnh Xanh Tím”, ông nói.
Vai trò giám sát tàu
Theo quy định của Tỉnh Quảng Ninh ban hành năm 2024, tàu tham quan vịnh Hạ Long đi theo tuyến hành trình du lịch được ghi trong Giấy phép cho phép cú, vẫy và khu vực neo đậu trên vịnh làm nhiệm vụ Cảng cấp. Trường hợp thay đổi lộ trình du lịch, chủ tàu kiến nghị về cảng vụ và được Ban quản lý các vịnh chấp thuận.
Tại các sân đấu, bến ở điểm tham quan, khu vực neo đậu trên các vịnh, thuyền trưởng sử dụng Giấy phép được cấp tại trong đất liền để đưa ra cảnh báo với cảng nhiệm vụ và làm cơ sở cho phép tàu hành trình tiếp theo, chuyển hành trình hoặc về võ. Trước khi được phép, phải kiểm tra thiết bị giám sát của tàu bảo trì hoạt động bình thường.
Về quy trình xuất bến, chủ tàu/đại diện chủ tàu tiếp tục nhận thông tin từ khách, điền vào danh sách khách, sau đó mua vé từ Ban Quản lý vịnh Hạ Long, xin xác nhận danh sách khách từ Cảng tàu khách (xem có vượt quá số lượng cho phép tải hay không). Chủ tàu sau đó thực hiện lệnh xuất bến cho tàu tại Cảng vụ đường thủy và hoàn thiện một bản đồ cho phòng Biên.
Như vậy, tàu rời bến tham quan vịnh Hạ Long phải được Cảng vụ cấp phép và giám sát hành trình qua GPS, Ban Quản lý vịnh Hạ Long và Biên phòng đều nắm bắt. Thực tế tàu Vịnh Xanh 58 ngắt kết nối từ 14h05 ngày 19/7, phải 15h30, tức gần 90 phút sau Biên phòng tỉnh mới tiếp nhận thông tin báo tai nạn. Hiện cơ quan chức năng chưa thông tin khi tàu Vịnh Xanh mất tín hiệu GPS thì các đơn vị cấp phép, giám sát tàu có phát hiện hay không và phải xử lý thế nào.
Tàu Vịnh Xanh 58 hai tầng, màu trắng đã được xoay lại rạng sáng 20/7, chuẩn bị kéo về bờ. Ảnh: Xuân Hoa
Quy trình cảnh báo giông lốc, tình huống đột xuất
Theo quy định của tỉnh Quảng Ninh, khi hành trình trong vùng nước cảng, bến, khu vực nhiều phương tiện hoạt động có nguy cơ đâm va hoặc thời tiết xấu (có mưa, mù, gió lớn…), thuyền trưởng phải trực tiếp điều khiển phương tiện, thợ máy phải có mặt trong buồng máy, thuyền viên phải cảnh giới trên boong ở các vị trí cần thiết và không được để khách đứng, ngồi, đi lại hai bên mạn, mũi, lái và boong dạo của tàu.
Khi thời tiết không bảo đảm an toàn để tiếp tục hành trình thì thuyền trưởng thông báo cho khách biết và chủ động điều động tàu vào nơi tránh trú an toàn, thông báo cho Cảng vụ về vị trí tránh trú, tình hình của thời tiết để theo dõi, phối hợp khi cần thiết. Cảng vụ căn cứ tình hình thực tế thông báo các tàu du lịch về nơi tránh trú khi thời tiết bất thường.
Với trường hợp của Vịnh Xanh 58, giông lốc ập đến bất ngờ đã xô nghiêng và lật úp con tàu chỉ trong vài giây. Các bước xử lý như cảnh báo cho khách, cho tàu vào nơi tránh trú và thông báo với Cảng vụ đều đã không thực hiện được. Câu hỏi đặt ra là có cách nào cập nhật thường xuyên diễn biến thời tiết, cảnh báo sớm tình huống đột xuất như giông lốc cho thuyền trưởng?
Trả lời tại cuộc họp chiều 19/7, Phó giám đốc Sở Xây dựng Bùi Hồng Minh cho biết nhiều năm nay Cảng vụ Hàng hải Quảng Ninh hợp đồng với Trung tâm Khí tượng Thủy văn tỉnh, mỗi ngày sẽ có ba bản tin cố định về thời tiết vịnh Hạ Long. Trong ngày 19/7, các bản tin lúc 6h30 và 10h đều dự báo thời tiết tốt, gió cấp 2-3. Tàu Vịnh Xanh 58 rời bến lúc 12h45 hoàn toàn hợp lệ. Chỉ đến 13h30, bản tin cảnh báo về giông lốc bất thường mới được phát đi, nhưng lúc này tàu đã đi vào vùng nguy hiểm.
TS Phạm Hà, CEO Lux Group, cũng cho biết hiện các tàu trên vịnh chưa có hướng dẫn hay quy chuẩn chung về cách đối phó giông lốc. Các quốc gia khác cũng không có quy chuẩn hướng dẫn đối phó này. “Tuy nhiên tại Mỹ, họ có trang web windy.com, nơi các dữ liệu thời tiết được cập nhật liên tục, tại thời điểm thuyền trưởng đang lái tàu. Nhờ đó lái tàu có thể dựa vào để đưa ra các quyết định, giúp giảm thiểu tai nạn khi đang trong hải trình”, ông Hà nói.
CEO đang vận hành nhiều du thuyền cho rằng khi tàu đã rời bến, thời tiết thay đổi tắc, không kịp trở về tay thì những bản tin định kỳ 6 tiếng một lần như Việt Nam đang làm là không đủ, cần hệ thống dự báo biển theo thời gian thực (như web windy của Mỹ), sử dụng công nghệ radar ven, phao đo, dữ liệu vệ tinh, trí tuệ tạo nhân để mô phỏng và cảnh báo theo vùng có thể. Thông tin phải được chuẩn hóa quốc tế, dễ hiểu, truyền tải đa nền tảng – từ ứng dụng di động, đài VHF, đến màn hình trên tàu.
19/7, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và các bộ, cơ quan, địa phương liên quan tập trung điều tối đa nguyên nhân công việc, xử lý béo vi phạm (nếu có); Nhanh chóng, kiểm tra toàn bộ quy trình an hàng hải, tổ chức rút kinh nghiệm, giải quyết ngay trong thời hạn, đảm bảo tuyệt đối an toàn cho phương tiện tiện lợi, tàu thuyền đang hoạt động.
