Trước hội trường Đại học Quốc gia sáng hôm ấy, mọi người đang gấp rút chuẩn bị cho buổi hội thảo khoa học cấp cao – nơi quy tụ toàn những giáo sư đầu ngành, tiến sĩ danh tiếng và các khách mời quốc tế.

Giữa không khí bận rộn ấy, một người phụ nữ mặc áo đồng phục lao công cũ kỹ đang quét sân, chậm rãi nhặt từng mẩu rác dưới chân tượng đài. Nhiều sinh viên đi ngang thì thào:

– “Trời ơi, sao lại để cô lao công đứng lù lù trước lối vào thế kia?”
– “Mất hình ảnh quá. Sự kiện tầm cỡ mà để một bà già quét rác đứng đó?”

Không ai biết rằng, người phụ nữ ấy tên là Ngọc Mai, 58 tuổi, từng là giảng viên ngành Toán ứng dụng tại một trường đại học lớn – trước khi tai nạn giao thông khiến bà mất trí nhớ tạm thời và phải rời bục giảng gần 10 năm.

Sau khi bình phục, bà nộp hồ sơ quay lại giảng dạy nhưng bị từ chối vì “không còn phù hợp”. Để mưu sinh, bà xin vào làm lao công tại chính ngôi trường – nơi bà từng đứng lớp giảng dạy hàng ngàn sinh viên.

Buổi hội thảo bắt đầu. Chủ đề là “Giải thuật phân tích dữ liệu lượng tử trong hệ thống máy học”. Một giáo sư trẻ bước lên bảng, trình bày mô hình giải thuật mới nhưng khi đi đến bước tính cuối cùng – anh ta khựng lại. Phần phương trình bất ngờ cho ra kết quả sai.

Mọi người xôn xao. Không ai tìm ra lỗi nằm ở đâu.

Đúng lúc ấy, cô lao công Ngọc Mai – người vẫn đứng nép bên ngoài lối ra vào – tiến lại gần bảng. Giọng bà nhỏ nhẹ:

– “Xin lỗi… cho tôi mượn bút một chút.”

Cả hội trường nín lặng. Có người bật cười mỉa mai. Nhưng người giáo sư lúng túng vẫn đưa bút cho bà.

Chỉ mất đúng 2 phút, bà viết lại toàn bộ bước biến đổi, chỉnh lại biểu thức đạo hàm, và kết quả – trùng khớp tuyệt đối với mô phỏng máy tính.

Không ai tin vào mắt mình.

Một giáo sư người nước ngoài thốt lên:
– “Wait… She just cracked it! This step is genius!”

Người đứng đầu hội đồng phải hỏi:
– “Xin hỏi cô… là ai?”

Bà Mai mỉm cười, đưa tay lau bụi trên áo:
– “Tôi từng dạy ở đây. Nhưng nay thì tôi chỉ là một người quét rác… yêu Toán mà thôi.”

Cả hội trường vỗ tay. Một tràng pháo tay dài và vang.

Sau buổi hôm đó, một bản đề cử đặc cách giảng viên danh dự được gửi đến tên bà. Nhưng Ngọc Mai từ chối. Bà nói:
– “Tôi không cần trở lại bục giảng. Chỉ cần các em đừng khinh người chỉ vì họ mặc áo cũ, hay làm nghề đơn giản.”

Bà tiếp tục công việc của mình. Nhưng từ hôm ấy, mỗi lần đi qua cô lao công ấy, không ai còn cúi đầu lướt qua nữa.

Họ cúi đầu – để chào.